2022 Ankara için diplomasi adına kritik bir yıl olarak kayıtlara geçti. Rusya-Ukrayna savaşında ortada duran Ankara bu pozisyonunu ikili ilişkilerde kullanarak yılın en dikkat çekici ülkelerinin başında geldi. Yıla keskin U-dönüşleri damga vurdu.
2022’ye bütün dünya umutla girse de birkaç ay sonra patlak veren savaşlar, diplomatik atışmalar ve krizlerle birlikte bu tozpembe tablo yerle bir oldu.
Ankara ise yaptığı radikal hamleler ile uluslararası kamuoyunun üst sıralarında yer almayı başardı. Türkiye hem batı ülkeleri ile olan ilişkilerde hem de doğudaki ülkelerle farklı şekillerde diplomatik atılımlarda bulunarak gündemden düşmedi.
SAVAŞIN SÜRPRİZ ARABULUCUSU
Takvimler 24 Şubat 2022’yi gösterdiğinde bütün dünya şaşkınlık ve endişe ile Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesini izledi. Gerilimin had safhada olduğu bölgede Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin sürpriz bir hamle yaparak işgal sürecini başlatmıştı. Savaşa birçok ülke tepki gösterirken hemen bir kutuplaşma oldu. Batı ülkeleri Rusya’ya tepki göstererek yaptırım kararı alırken, Moskova ile yakın ilişkileri bulunan Belarus-İran-Çin gibi ülkeler ise daha sessiz kaldı.
Savaşın başlamasından günler sonra Antalya’da düzenlenen Antalya Diplomasi Forumu’na Rusya ve Ukrayna’nın dışişleri bakanları katılmış ve ilk kez açıklamalarda bulunmuştu.
Bu diplomatik durumda ise bütün gözler Türkiye üzerindeydi… Zira Montrö sayesinde biricik bir konumda olan Türkiye kısa bir süre sonra Boğazlar’ı savaş gemilerinin geçişine kapadı. Taraflar arasında İstanbul’da bir zirve düzenleyen Ankara buradan ise istediğini elde edemedi. İstanbul’daki görüşmelerden sonra savaş bütün hızıyla devam ederken Türkiye’nin Batı ülkelerinin yaptırımlarına katılmaması da tartışma yaratan bir konu olarak gündeme geldi.
Rusya Devlet Başkanı Putin ile görüşebilen sayılı isimlerden olan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın konumu batı medyası tarafından tartışılırken, Ankara Rusya ile Ukrayna arasında meydana gelen tahıl krizinde arabuluculuk yaptı. Birleşmiş Milletler’in de katkısıyla taraflar anlaşma sağlarken bu sayede küresel ölçekte bir gıda krizinin yaşanmasının da önüne geçildi.
KOMŞUYA TEHDİTLER: BİR GECE ANSIZIN GELEBİLİRİZ
Ege’yi paylaştığımız komşumuz Yunanistan ile ilişkiler 2022’nin başında güllük güllistanlıktı… İki ülke arasında ilişkiler normal seyrederken Mart ayında Yunanistan Başbakanı Kiriakos Miçotakis Türkiye’ye gelmiş ve İstanbul’da Cumhurbaşkanı Erdoğan ile bir araya gelmişti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Yunanistan Başbakanı Kiriakos Miçotakis ile Mart ayında Vahdettin Köşkü’nde bir araya gelmişti.
İki isim samimi görüntüler vererek Boğaz manzarasını izlerken ilişkiler birkaç hafta içerisinde tepetaklak olmuştu.
Yunanistan Başbakanı Miçotakis’in Mayıs ayında ABD’ye gittikten sonra Türkiye’yi eleştiren sözler sarf etmesiyle birlikte tırmanan gerilim Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, “Bir gece ansızın gelebiliriz” sözleriyle zirve yapmıştı. Erdoğan’ın bu açıklamaları özellikle ABD’deki Yunanistan yanlısı senatörlerin ekmeğine yağ sürerken bu sözler Ankara-Washington hattında ilişkilerin gelişmesini de resmen durdurdu. Bir sonraki başlıkta anlatacağımız ABD-Türkiye ilişkilerinde Türkiye’ye F-16 satışını istemeyen ABD’li senatörlerin en çok sırtını dayadığı argümanlardan biri de “Türkiye’nin Yunanistan’a olası bir askeri operasyon düzenleme” ihtimaliydi.
Her iki ülkenin de 2023’te sandığa gidecek olması sebebiyle tansiyonun önümüzdeki aylarda da devam etmesi bekleniyor.
BIDEN İLE İLİŞKİ DURUMU: KARIŞIK
ABD’nin eski başkanı Donald Trump ile çok yakın bir bağ kuran Cumhurbaşkanı Erdoğan buna rağmen 2021 yılında Beyaz Saray’da göreve başlayan Joe Biden ile aynı frekansta olamadı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 24 Mart’ta NATO Olağanüstü Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’ne katıldı. Zirvede Erdoğan ile Biden kısa bir görüşme gerçekleştirdi.
Uzun süre Erdoğan’ı görmezden gelen Biden, bu yıl ise sık sık Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüştü. NATO zirvelerinde bir araya gelen Erdoğan ve Biden farklı konularda fikir alışverişinde bulundu.
Erdoğan ve Biden Haziran ayında Madrid’de bir araya gelmişti.
Haziran ayında İspanya’nın başkenti Madrid’de düzenlenen NATO Liderler Zirvesi’ne katılan Erdoğan burada Biden ile görüştü. NATO’nun genişlemesiyle ilgili çekinceleri bulunan Erdoğan’ı Biden’ın ikna ettiği öne sürüldü.
İki isim yılın son yüz yüze görüşmesini ise Endonezya’da düzenlenen G20 Zirvesi’nde gerçekleştirdi. Görüşmelerde her ne kadar olumlu mesajlar verilse de ABD ile Türkiye arasındaki ilişkide belirsizlik sürüyor.
Erdoğan ile Biden arasındaki ilişki iyi gidiyor gibi gözükse de G20 Zirvesi sırasında Polonya-Ukrayna sınırına düşen füze sonrasında Biden’ın organize ettiği “acil mini zirveye” Erdoğan’ı davet etmemesi kafa karışıklığı yaratmıştı.
24 Nisan’da ABD Başkanı Joe Biden 1915 olayları ile ilgili olarak “soykırım” tanımlamasını yaparken, Türkiye ABD’den F-16 ve modernizasyon kiti satın almak isterken, Yunanistan yanlısı ABD’li senatörler bu satışa sıcak bakmadıklarını duyurdu. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise Biden’ın F-16 satışına sıcak baktığını dile getirmişti.
Türkiye’nin Suriye’ye bir askeri operasyon düzenleme hazırlığı içinde olduğunun sinyalini vermesi de ABD’nin tepkisiyle karşılanmıştı.
NATO’DA İSVEÇ-FİNLANDİYA GERİLİMİ
Dünyanın en sakin ve huzurlu ülkeleri olarak bilinen İsveç ve Finlandiya, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesiyle birlikte kendini bir kaosun içinde buldu. Olası bir işgal ve saldırıya karşı NATO’ya üye olmak için başvuru yapan iki ülkenin karşısına ise Türkiye çıktı.
Ankara, İsveç ve Finlandiya’nın terörle mücadelede yeterli kadar iş birliği yapmadığını belirterek bu ülkelerin NATO üyeliklerine karşı çıkmıştı. Diplomatik krizlerin bile kolayca çözüldüğü bu iki ülke Türkiye’yi ikna etmeyi ancak Haziran ayında düzenlenen NATO Liderler Zirvesi’nde başarmıştı.
Madrid’de düzenlenen NATO Zirvesi’nde Türk heyeti ikna edilmiş ve İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği için kapılar açılmıştı… Fakat bu iki ülkenin üyelik süreci halen beklemede.
Türkiye’nin taleplerini anladıklarını belirten iki ülke NATO’ya üyelik için resmi süreci başlatsa da halen Türkiye ve Macaristan’ın onaylamasını bekliyor. Zira NATO’ya üye olmak için bütün üye ülkelerden onay alınması gerekiyor. Ankara Finlandiya’dan ziyade İsveç’in yeterli katkıda bulunmadığını açıklarken Finlandiya yönetimi ise İsveç olmadan NATO’ya girmek istemediklerini duyurmuştu.
İki ülkenin üyelik süreci devam ederken İsveçli yetkililer de sık sık Türkiye’ye gelerek bu konu üzerinde çalışmaya devam ediyorlar.
2022: U-DÖNÜŞLERİNİN YILI
Ankara’nın 2022’de en büyük diplomasi hamlesi U-dönüşleri oldu… Yıllardır ilişkilerin kopuk olduğu Mısır, Suriye ve İsrail ile normalleşme adımları atılması uluslararası kamuoyu tarafından pozitif olarak değerlendirildi.
Mavi Marmara krizi, Türkiye’nin İsrail büyükelçisine yapılan alçak koltuk skandalı gibi olayların ardından ilişkilerin donma noktasına geldiği İsrail ile normalleşme adımları bu yıl atıldı. Özellikle İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’un hamleleri sayesinde iki ülke arasında normalleşme başladı.
Herzog’un Ankara’da Erdoğan ile görüşmesi iki ülke ilişkileri için kritik bir öneme sahip.
Mart ayında tarihi bir sayfa açıldı ve İsrail Cumhurbaşkanı Herzog Türkiye’ye geldi. Herzog ve heyeti Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşürken bu ziyaretten sonra iki ülke arasında pozitif mesajlar arka arkaya geldi.
Yılın son günlerinde Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde gerçekleştirilen kabulde İsrail Büyükelçisi Irit Lillian, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a güven mektubunu takdim etti.
Erdoğan Eylül ayında New York’ta da dönemin başbakanı Yair Lapid ile bir araya geldi. Bu görüşmelerin ardından ise iki ülke büyükelçi atamalarını yaptı.
SUUDİ ARABİSTAN’LA KARŞILIKLI ZİYARETLER
Bu yılın en keskin dönüşü ise Suudi Arabistan’la gerçekleşti… Muhalif gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın Suudi Arabistan’ın 2018 yılında Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda yaşamını yitirmesi sonrasında gerilen ipler bu yıl yumuşadı.
Erdoğan, Nisan ayında Selman ile görüştü.
Cumhurbaşkanı Erdoğan bu yıl Suudi Arabistan’a giderek daha önce Kaşıkçı cinayetinde suçladığı Riyad yönetimiyle bir araya geldi. Suudi Arabistan Veliaht Prensi Selman ile Nisan ayında bir araya gelen Erdoğan Haziran ayında Selman ve heyetini ağırladı.
Erdoğan Haziran ayında Selman’ı Ankara’da ağırladı.
Bu görüşmelerde ekonomik iş birliği ile ilgili adımlar atıldı. İki isim Kasım ayında da G20 Zirvesi’nde bir araya geldi.
DÜNYA KUPASI’NDA TOKALAŞMA
Bu yılın en önemli etkinliklerinden biri ise Katar’da düzenlenen Dünya Kupası oldu… Dünya Kupası’nın açılış törenine katılan ve final maçını da yerinden izleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan yine yaptığı hamlelerle gündem oldu.
20 Kasım’da Erdoğan, Mısır lideri Sisi ile bir araya gelmiş ve tokalaşma pozu uluslararası kamuoyunda gündem olmuştu.
Turnuvanın açılış törenine katılan Erdoğan, Mısır’daki Müslüman Kardeşler rejimini devirdiği için kendisine “Darbeci Sisi” dediği Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ile ayaküstü görüştü. 2013’te meydana gelen askeri darbe sonrasında Erdoğan Sisi’ye “tiran”, “katil” ve “darbeci” demişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sık sık kullandığı Rabia da o dönemde ortaya çıkmıştı.
YILIN SON SÜRPRİZİ: SURİYE
Yılın son sürprizi ise Türkiye ile Suriye arasında resmi görüşmelerin başlamasıyla oldu… 10 yılı aşkın bir süredir gerilimin yüksek olduğu ve askeri operasyonların da gerçekleştiği iki ülke arasında 11 yıl sonra Suriye ile ilk resmi temas yılın son haftasında geldi.
Daha önce de iki ülke arasında kapalı kapılar arkasında bazı görüşmelerin gerçekleştiği açıklanırken kamuoyu önünde ilk kez iki ülkeden üst düzey isimler Rusya’nın arabuluculuğuyla bir araya geldi.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı Hakan Fidan, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Suriye Savunma Bakanı Ali Mahmud Abbas ile iki ülkenin istihbarat başkanlarıyla Moskova’da bir araya geldi. Bu görüşmede Suriye krizi, mülteci sorunu ve Suriye topraklarında bulunan terör örgütleriyle ortak mücadele çabaları ele alındı.
Böylelikle yıllardır husumetin devam ettiği bir ülke ile daha normalleşme adımları atıldı.
Son dakika gelişmelerine anında ulaşmak için Twitter’da ve Telegram’da @akilligundem hesabını takip edebilirsiniz.
